ড’নাল্ড ট্ৰাম্পৰ ৰাষ্ট্ৰপতি পদলৈ ঘূৰি অহাৰ পিছত বাংলাদেশৰ বাবে সম্ভাৱ্য অস্থিৰতা: মূল বিবেচনা

 

ড’নাল্ড ট্ৰাম্পৰ পুনৰ আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে নিৰ্বাচিত হোৱাৰ সম্ভাৱনাই বিশ্বজুৰি আলোচনাৰ সূচনা কৰিছে, যাৰ ফলত দেশসমূহে নিজৰ কূটনৈতিক কৌশলৰ পুনৰ মূল্যায়ন কৰিবলৈ বাধ্য হৈছে। বাংলাদেশৰ বাবে ট্ৰাম্পৰ হোৱাইট হাউছলৈ ঘূৰি অহাটোৱে অভাৱনীয়তাৰ এক পৰ্যায়ৰ সূচনা কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত বাণিজ্য, বৈদেশিক সম্পৰ্ক আৰু আভ্যন্তৰীণ স্থিতিশীলতাৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পৰিব। তলত সম্ভাৱ্য পৰিণতি আৰু ট্ৰাম্পৰ পুনৰ নিৰ্বাচনৰ পিছত বাংলাদেশে প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হ’ব পৰা কাৰণসমূহৰ বিশ্লেষণ কৰা হৈছে।

 

 বৈদেশিক নীতিৰ মনোযোগৰ পৰিৱৰ্তন

 

পূৰ্বৰ প্ৰশাসনৰ সময়ছোৱাত ট্ৰাম্পে “আমেৰিকা প্ৰথম” কৌশল গ্ৰহণ কৰিছিল যিয়ে আমেৰিকাৰ স্বাৰ্থক অগ্ৰাধিকাৰ দিছিল, প্ৰায়ে প্ৰতিষ্ঠিত কূটনৈতিক সম্পৰ্কৰ মূল্যত। তেওঁৰ প্ৰশাসনৰ লক্ষ্য আছিল বিদেশী সাহায্য হ্ৰাস কৰা আৰু আমেৰিকাৰ বাবে প্ৰতিকূল বুলি ভবা বাণিজ্যিক চুক্তিসমূহৰ পুনৰ মূল্যায়ন কৰা। এই পদ্ধতিৰ ফলত বাংলাদেশত আমেৰিকাৰ সমৰ্থন আৰু বিনিয়োগ হ্ৰাস পাব পাৰে। প্ৰধান চিন্তা হৈছে যে নিয়োজিততা হ্ৰাস পালে বাংলাদেশৰ অৰ্থনৈতিক উন্নয়নৰ প্ৰতি ভাবুকি আহিব পাৰে, যিটো বস্ত্ৰ ৰপ্তানি আৰু বিদেশী ৰেমিটেন্সৰ দৰে উদ্যোগৰ ওপৰত বহু পৰিমাণে নিৰ্ভৰশীল।

 

ঐতিহাসিকভাৱে বাংলাদেশে সুবিধাজনক বাণিজ্যিক ব্যৱস্থা আৰু সাধাৰণীকৃত পছন্দৰ ব্যৱস্থা (GSP)ৰ পৰা লাভৱান হৈছে। যদিহে ট্ৰাম্পৰ বাণিজ্য নীতিয়ে আমদানিৰ ওপৰত শুল্ক আৰু নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰাৰ দিশলৈ ঘূৰি আহে তেন্তে ইয়াৰ অৰ্থনীতিৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ উপাদান বাংলাদেশৰ বস্ত্ৰ খণ্ডত গুৰুতৰ প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে।

 

 আঞ্চলিক উত্তেজনা বৃদ্ধি

 

এছিয়াৰ প্ৰতি ট্ৰাম্পে গ্ৰহণ কৰা পন্থা, বিশেষকৈ তেওঁৰ উচ্চাৰিত চীন বিৰোধী স্থিতিৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে বাংলাদেশৰ বাবে, যিয়ে বৰ্তমান চীন, আমেৰিকা, ভাৰতৰ দৰে চুবুৰীয়া দেশৰ সৈতে নিজৰ সম্পৰ্কৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষাৰ চেষ্টা চলাইছে। ট্ৰাম্পে এনে নীতি ৰূপায়ণ কৰিব পাৰে যিয়ে বাংলাদেশক চীনৰ বিনিয়োগ আৰু আন্তঃগাঁথনিৰ পদক্ষেপৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস কৰিবলৈ বাধ্য কৰিব, যাৰ ফলত ঢাকা আৰু বেইজিঙৰ মাজৰ কূটনৈতিক সম্পৰ্কত টান হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে।

 

বিশেষকৈ বেল্ট এণ্ড ৰোড ইনিচিয়েটিভৰ অধীনত নিজৰ প্ৰতিশ্ৰুতিৰ সম্পৰ্কত বাংলাদেশে নিজৰ কৌশলগত মিত্ৰতা পৰিচালনাৰ বাবে চেষ্টা কৰাৰ সময়তে চীনৰ আধিপত্যৰ প্ৰতি সতৰ্ক আমেৰিকা প্ৰশাসনৰ হেঁচাই জাতিটোক অস্বস্তিকৰ পৰিস্থিতিত পেলাব পাৰে। এই কূটনৈতিক প্ৰতিযোগিতাৰ ফলত বাংলাদেশ চৰকাৰৰ ভিতৰত আৰু জনসাধাৰণৰ মাজত ৰাজনৈতিক বিবাদৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে, বিশেষকৈ যদিহে ইয়াৰ অৰ্থনৈতিক প্ৰতিক্ৰিয়া স্পষ্ট হৈ পৰে।

 

 ৰহিংগীয়া শৰণাৰ্থী পৰিস্থিতিৰ বাবে পৰিণতি

 

ম্যানমাৰৰ পৰা পলায়ন কৰা ১০ লাখৰো অধিক ৰোহিংগীয়া শৰণাৰ্থীক গ্ৰহণ কৰা বাংলাদেশৰ বাবে ৰোহিংগীয়া সংকট এতিয়াও এক জটিল বিষয় হৈয়ে আছে। ঐতিহাসিকভাৱে আমেৰিকাই বাংলাদেশে এই সংকট দূৰ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত মানৱীয় সাহায্য আৰু কূটনৈতিক সহায় আগবঢ়াই আহিছে। কিন্তু শৰণাৰ্থী সাহায্যৰ সন্দৰ্ভত ট্ৰাম্পৰ পূৰ্বৰ নীতিসমূহ উল্লেখযোগ্যভাৱে বাধাপ্ৰাপ্ত আছিল আৰু তেওঁৰ নতুন কাৰ্যকালত এই পদ্ধতি অব্যাহত ৰখাৰ ফলত ৰোহিংগীয়াসকলৰ প্ৰতি আমেৰিকাৰ সমৰ্থন আৰু পোষকতা হ্ৰাস পাব পাৰে, যাৰ ফলত বাংলাদেশ আৰু অধিক বিচ্ছিন্ন হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে।

 

এনে পৰিস্থিতিত বাংলাদেশে সংকটটো স্বতন্ত্ৰভাৱে পৰিচালনা কৰিবলৈ বাধ্য হ’ব, সীমিত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সাহায্যৰ সন্মুখীন হ’ব, যিয়ে দেশৰ ভিতৰত সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক প্ৰত্যাহ্বানসমূহ তীব্ৰতৰ কৰি তুলিব পাৰে।

 

অৰ্থনৈতিক অস্থিৰতা আৰু মুদ্ৰাৰ পৰিৱৰ্তনশীলতা

 

পূৰ্বতে ট্ৰাম্পে ৰূপায়ণ কৰা নীতিসমূহে বিশ্ব অৰ্থনীতিৰ ওপৰত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পেলাইছে, যাৰ ফলত মুদ্ৰাৰ মূল্য আৰু সামগ্ৰিক অৰ্থনৈতিক স্থিতিশীলতাৰ তাৰতম্য ঘটিছে। ট্ৰাম্পৰ বৰ্তমানৰ নীতিয়ে যদি বিত্তীয় অস্থিৰতা সৃষ্টি কৰে বা নতুন বাণিজ্যিক বাধাৰ সৃষ্টি কৰে তেন্তে ৰপ্তানিৰ ওপৰত বহু পৰিমাণে নিৰ্ভৰশীল বাংলাদেশৰ অৰ্থনীতিয়ে বিৰূপ প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে। ডলাৰৰ মূল্যৰ তাৰতম্যই বাংলাদেশৰ বিদেশী মজুতত প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে আৰু মুদ্ৰাস্ফীতিত অৰিহণা যোগাব পাৰে, যাৰ ফলত অত্যাৱশ্যকীয় সামগ্ৰীৰ মূল্য বৃদ্ধিৰ লগে লগে নাগৰিক অশান্তিৰ সৃষ্টি হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে।

 

বাংলাদেশৰ জিডিপিৰ এক বুজন অংশ আমেৰিকাৰ পৰা প্ৰেৰণ কৰা ৰেমিটেন্সৰ পৰা আহৰণ কৰা বুলি ধৰি ল’লে অনুপ্ৰৱেশ নীতিৰ যিকোনো পৰিৱৰ্তন বা বিদেশী শ্ৰমিকৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞাই বাংলাদেশৰ অৰ্থনীতিত প্ৰত্যক্ষ প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে।

 

 ঘৰুৱা ৰাজনৈতিক উত্তেজনা আৰু সম্ভাৱ্য অশান্তি

 

বাংলাদেশৰ ভিতৰৰ ৰাজনৈতিক গোটসমূহে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় হেঁচা আৰু আগন্তুক অৰ্থনৈতিক প্ৰত্যাহ্বানৰ সহায় লৈ বৰ্তমানৰ চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে বিৰোধিতা গঢ়ি তুলিব পাৰে। ট্ৰাম্প প্ৰশাসনে বাংলাদেশৰ ফৈদসমূহক দেশখনৰ ভূ-ৰাজনৈতিক সংহতিৰ পুনৰ মূল্যায়নৰ পোষকতা কৰিবলৈ প্ৰেৰণা দিব পাৰে, যাৰ ফলত আভ্যন্তৰীণ সংঘাতৰ সম্ভাৱনা আছে।

 

কূটনৈতিক প্ৰত্যাহ্বান, অৰ্থনৈতিক অনিশ্চয়তা আৰু বিশ্বৰ পৰিৱেশৰ সম্ভাৱ্য পৰিৱৰ্তনৰ আন্তঃক্ৰিয়াই প্ৰতিবাদৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে, বিৰোধী দলসমূহে সম্ভৱতঃ আমেৰিকা বিৰোধী আৱেগক শোষণ কৰিব বা চীনৰ সৈতে ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্কৰ পোষকতা কৰিব। যদিহে এই আভ্যন্তৰীণ বিবাদ সাৱধানে সমাধান কৰা নহয়, তেন্তে সামাজিক অশান্তি বা হিংসাত্মক সংঘাতলৈ পৰিণত হ’ব পাৰে।